Pęcherz nadreaktywny (OAB, z ang. overactive bladder) charakteryzuje się występowaniem uciążliwego parcia na pęcherz oraz częstym oddawaniem moczu w ciągu dnia oraz nocy (tzw. nokturia). Ponadto może również wystąpić nietrzymanie moczu z parcia – wówczas stosuje się określenie „mokry” pęcherz nadreaktywny, natomiast pęcherz nadreaktywny bez nietrzymania moczu określa się jako „suchy” [1]. Szacuje się, że problem pęcherza nadreaktywngo w niektórych krajach może dotyczyć nawet 20% populacji [2].  Również w Polsce, wraz ze starzeniem się społeczeństwa, zapadalność na to schorzenie będzie rosła. Pomimo tego wciąż pozostaje on tematem tabu.

Pęcherz nadreaktywny – Rozpoznanie

      Najczęściej zgłaszanym objawem jest częsta potrzeba oddawania moczu (85% chorych), następnie jej naglący charakter (54%) oraz naglące nietrzymanie moczu występujące u ok. 36% pacjentów. Osoby cierpiące na OAB odczuwają potrzebę oddania moczu ponad osiem razy na dobę – niektórzy pacjenci muszą odwiedzać toaletę nawet 20 razy w ciągu 24 godzin. Zjawisko to występuje również w nocy, często sen jest zaburzany przez naglącą potrzebę mikcji. Ponadto pacjenci cierpiący na OAB lub naglące nietrzymanie moczu (NNM) podczas wywiadu zgłaszają, że czas pomiędzy pojawieniem się odczucia mikcji a koniecznością udania się do toalety jest bardzo krótki i często dochodzi wtedy do mimowolnej ucieczki moczu. Co ciekawe, zazwyczaj objętość oddawanego moczu jest niewielka i wynosi ok. 50-100 ml, podczas gdy pojemność pęcherza w warunkach fizjologicznych to 400-600 ml. Wszystkie wymienione objawy są dokuczliwe i przyczyniają się do obniżenia jakości życia pacjentów [3].

      Zjawisko pęcherza nadreaktywnego może występować w przebiegu wielu chorób. Należą do nich m.in. schorzenia pochodzenia neurogennego:

• choroba Parkinsona
• przebyte udary
• guzy mózgu/rdzenia kręgowego
• urazy mózgu/rdzenia kręgowego
• schorzenia o innym pochodzeniu, takie jak:
  • zakażenie dróg moczowych
  • przerost gruczołu krokowego
  • kamic
  • nowotwór pęcherza moczowego.

Warunkiem rozpoznania tzw. idiopatycznego pęcherza nadreaktywnego jest wykluczenie występowania tych schorzeń [4] oraz czynników anatomicznych, czynnościowych i metabolicznych, które mogą powodować podobne objawy.

      Z kolei do czynników patogenetycznych predysponujących do występowania tego schorzenia możemy zaliczyć: nieprawidłową budowę i funkcję nabłonka wyścielającego drogi moczowe, nieprawidłowe unerwienie pęcherza moczowego i zaburzenia czynności mięśnia wypieracza pęcherza moczowego [5].

Pęcherz nadreaktywny – leczenie

I. Modyfikacja stylu życia, dieta

      Leczenie pęcherza nadreaktywnego możemy zacząć od zmodyfikowania stylu życia i fizykoterapii. Zalecana jest zmiana diety, czyli unikanie spożywania napojów gazowanych, napojów z zawartością kofeiny i sztucznych środków słodzących. Nie ma natomiast wskazań do ograniczania przyjmowania płynów, jeżeli ich dobowa objętość nie wynosi więcej niż 3 litry. Najnowsze doniesienia wykazują, że stosowanie techniki biofeedbacku oraz elektrostymulacji mięśni dna miednicy nie są zalecane jako podstawowa technika leczenia jednostki chorobowej, jaką jest pęcherz nadreaktywny [1].

II. Leczenie farmakologiczne

      Do podstawowych sposobów leczenia pęcherza nadreaktywnego oraz naglącego nietrzymania moczu należy farmakoterapia lekami antycholinergicznymi (antymuskarynowe). Leki te wykazują działanie hamujące czynność skurczową mięśni gładkich pęcherza, m.in. mięśnia wypieracza pęcherza. W sytuacji, gdy chorzy nie reagują na klasyczne leczenie antycholinergiczne, należy rozważyć leczenie zabiegowe OAB [1].

III. Leczenie zabiegowe

      Wytyczne American Urological Association i European Association of Urology w zabiegowym leczeniu pęcherza nadreaktywnego zalecają zastosowanie toksyny botulinowej dopęcherzowo oraz neuromodulację korzeni krzyżowych. Leczenie to powinno być prowadzone w ośrodkach referencyjnych [6]. Wykazano, że leczenie z wykorzystaniem toksyny botulinowej (w grupie chorych z naglącym nietrzymaniem moczu niereagującym na klasyczne leczenie antycholinergiczne) zapewnia istotny wzrost poprawy jakości życia w okresie trzymiesięcznej obserwacji [3]. Mechanizm leczenia botoksem dla OAB obejmuje hamowanie uwalniania neuroprzekaźników, które odpowiedzialne są za częste oddawanie moczu oraz stymulację skurczu mięśnia wypieracza pęcherza. Korzyści płynące z leczenia botoksem to m.in. zmniejszenie bólu i pilności odczucia parcia w stanach zapalnych pęcherza. Systematyczne stosowanie zastrzyków z botoksu może zapewnić udane długoterminowe wyniki [6].

Rysunek 1. Budowa pęcherza moczowego, miejsca wstrzyknięć botoksu. Źródło: www.ginekologpoznan.com

Wiele osób w Polsce cierpi z powodu nadreaktywnego pęcherza. Warto podkreślić, że sukces terapeutyczny oraz satysfakcja pacjenta w głównej mierze zależą od rzetelnie przeprowadzonego wywiadu lekarskiego, prawidłowej oceny badań diagnostycznych oraz wyboru właściwej metody leczenia.

Literatura:

1. Radziszewski P., Baranowski W., Nowak- Markwitz E., Rechberger T., Suzin J., Witek A. Wytyczne Zespołu Ekspertów odnośnie postępowania diagnostyczno terapeutycznego u kobiet z nietrzymaniem moczu i pęcherzem nadreaktywnym. Ginekologia Polska. 2010; 81, 789- 793.
2. Chen Chen L., Choorng Kuo H. Current managment od refractory overactive bladder. Lower Uninary Tract Symptoms. 2020; 1- 8.
3. Rechberger T., Miotła P., Skorupski P., Wróbel A., Tomaszewski J., Jakość życia pacjentek z pęcherzem nadreaktywnym po zastosowaniu toksyny botulinowej – doniesienie wstępne. Ginekologia Polska. 2010; 81, 24- 30.
4. Blaivas JG. Overactive bladder and the definition of urgency. Neurourol Urodyn. 2007; Oct;26(6):757–8.
5. Życzkowski M.,Żywiec J., Nowakowski K., Berdzik- Kalarus S., Paradysz A., Gumprecht J. Zespół pęcherza nadreaktywnego- niedoszacowany problem chorych na cukrzycę. Diabetologia Kliniczna. 2015; tom 4, nr 1.
6. Chen JL., Kuo HC. Clinical application of intravasical botulinum toxin type A for overactive bladder and insterstitial cystitis. Investing Clin Urol. 2020; Feb; 61(1):S33- 42.