Sztuczny zwieracz cewki moczowej (ang. artificial urinary sphincter – skrót AUS)

autor: lek. Tadeusz Hessel – Urolog

1. Czym jest sztuczny zwieracz cewki moczowej?

AUS jest hydrauliczną protezą naśladującą działanie naturalnego zwieracza cewki moczowej. U pacjenta z nietrzymaniem pozwala precyzyjnie kontrolować moment oddania moczu i zapobiega jego bezwiednemu wyciekaniu.

Istnieją różne modele oraz producenci tego typu urządzenia. Najbardziej sprawdzonym i najczęściej używanym na świecie typem AUS jest AMS 800. Od 1972 do dnia dzisiejszego wszczepiono ponad 150.000 sztuk tego urządzenia.

AMS 800 składa się z trzech głównych komponentów. Są to następujące elementy:

a) mankiet,

b) balon,

c) pompa.

Mankiet jest najważniejszym elementem systemu. To on obejmuje i wywiera nacisk na cewkę – naśladuje pracę samego zwieracza. Balon jest częścią urządzenia które reguluje ciśnienie w systemie. Pompa kontrolna umieszczona w mosznie pozwala na kontrolę systemu. Po jej naciśnięciu pacjent może swobodnie oddać mocz. To także element urządzenia którym można aktywować czy też dezaktywować system.

2. Komu jest proponowana implantacja AUS?

Nie każdy pacjent i pacjentka z nietrzymaniem moczu jest kandydatem do wszczepienia sztucznego zwieracza cewki moczowej. U Pań są to wyselekcjonowane osoby – osoby u których poprzednie zabieg operacyjne na nietrzymanie moczu nie przyniosły efektu. Należy zatem pamiętać, że u kobiet nie jest to leczenie pierwszego rzutu.

U panów natomiast AUS jest złotym standardem (punktem odniesienia) leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu znacznego stopnia.

3. Sposób przeprowadzenia zabiegu operacyjnego.

U mężczyzn dostęp operacyjny do cewki moczowej uzyskuje się przez krocze. Dodatkowo wykonuje się niewielkie nacięcie w okolicy pachwiny (najczęściej po stronie lewej). W trakcie operacji zakłada się mankiet wokół cewki, pompę instaluje się do moszny a balon umieszcza w brzuchu poprzez drugie nacięcie.

U wyselekcjonowanych pacjentów (dosyć rzadko) mankiet urządzenia zakłada się wokół gruczołu krokowego.

U Pań dostęp uzyskuje się nadłonowo. Mankiet zwieracza zakłada się wokół szyi pęcherza moczowego a pompę do wargi sromowej większej. Balon zakłada się także do brzucha.

Następnego dnia po zabiegu usuwa się cewnik z pęcherza moczowego.

Zwieracz aktywuje się dopiero 4-6 tygodni po implantacji urządzenia. Do momentu jego włączenia u pacjenta dalej będzie utrzymywało się nietrzymanie moczu.

Po zabiegu otrzymuje się “paszport” do noszenia ze sobą portfelu lub torebce. Są to dane urządzenia które należy mieć zawsze przy sobie – jak w przypadku każdej innej protezy. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, gdy pacjent trafi na SOR. Pacjent oraz rodzina powinni uprzedzić lekarzy konsultujących, aby nie nie zakładali pacjentowi cewnika do pęcherza moczowego przez cewkę podczas gdy urządzenie jest dalej włączone. Może wówczas dojść do uszkodzenia cewki moczowej – Taka sytuacja grozi nawet usunięciem zwieracza w przyszłości.

4. Zalety implantacji sztucznego zwieracza cewki moczowej.

• duża szansa całkowitego wyleczenia nietrzymania moczu (od 59 do 80% pacjentów zużywa po zabiegu od 0 do 1 wkładki dziennie),
• długoterminowy, wieloletni efekt leczenia, znaczna poprawa jakości życia,
• urządzenia naśladuje pracę naturalnego zwieracza cewki moczowej.

5. Kto jest kandydatem do tego rodzaju zabiegu operacyjnego?

• pacjenci z nietrzymaniem moczu znacznego stopnia po zabiegu prostatektomii radykalnej lub TURP,
• wyselekcjonowani pacjenci i pacjentki z wysiłkowym nietrzymaniem moczu w przebiegu chorób neurologicznych,
• wyselekcjonowane pacjentki które miały już wcześniej wykonywane zabiegi operacyjne na nietrzymanie moczu.

6. Przeciwwskazania do założenia sztucznego zwieracza cewki moczowej.

• nawrotowe zwężenia cewki moczowej,
• niekontrolowana choroba nowotworowa w obrębie miednicy (rozsiew, wznowa),
• brak wystarczającej sprawności ruchowej do obsługi pompy umieszczonej w mosznie lub wardze sromowej,
• niedoczynność mięśnia wypieracza – tzn brak samodzielnej pracy mięśnia pęcherza powodujący konieczność utrzymywania cewnika lub prowadzenia samocewnikowania się (taka dysfunkcja pojawia się w przebiegu m.in. niektórych chorób neurologicznych, po urazach rdzenia etc).

7. Powikłania po operacji implantacji AUS.

• krwiak okolicy operowanej,
• ból, gorączka,
• zatrzymanie moczu,
• nawrót nietrzymania moczu lub całkowity brak działania urządzenia,
• zakażenia układu moczowego, zakażenia ran,
• migracja (przesunięcie się) urządzenia w obrębie organizmu,
• erozja cewki moczowej – to powikłanie wymaga usunięcia systemu.

8. Podsumowanie

Sztuczny zwieracz cewki moczowej jest dobrą metodą leczenia wysiłkowego nietrzymania moczu u wybranych pacjentów. Muszą oni spełniać pewne kryteria (nie jest to zabieg dla wszystkich) oraz powinni być świadomi związanym z nim ewentualnych powikłań. Tego typu operacja powinna być wykonywana w wyspecjalizowanych ku temu ośrodkach.